Spekularna mikroskopija predstavlja pregled kojim se može vidjeti i analizirati endotel rožnjače.
Kornealna endoteliopatija je pojam kojim se opisuje više bolesti i kliničkih stanja u kojima je promjenjena funkcija endotela rožnjače. Zbog toga što je endotel zaslužan da održava odgovarajuću vlažnost same rožnjače, a samim tim i njenu providnost, klinički značajne endoteliopatije mogu dovesti do zamagljenja rožnjače.
Česte bolesti oka, kao što su glaukom, uveitis i Fuksova endotelijalna distrofija mogu dovesti do promjena u strukturi i funkciji endotela rožnjače. Takođe, do smanjenja ili uništenja endotela rožnjače može doći i zbog hirurške intervencije u oku ili nošenja kontaktnih sočiva.
Endotel rožnjače se vizualizira i analizira uz pomoć spekularne mikroskopije. Moderni uređaji uz to omogućavaju da se uz pomoć softvera odredi oblik, veličina i gustina endotelnih ćelija. Endotel rožnjače se sastoji od jednog sloja ćelija čiji je ukupni broj od 350 - 500 000. Funkcija endotela je da održava providnim stromu rožnjače tako što će održavati odgovarajuću vlažnost rožnjače. Nedovoljna funkcija ovog sloja dovodi do otoka i gubitka providnosti rožnjače.
Endotelne ćelije rožnjače u normalnom oku predstavljaju mozaik ćelija iste veličine i oblika gdje je više od 60% ćelija okružena sa barem 6 drugih endotelnih ćelija.
Da bi rožnjača ostala providnom neophodno je da endotel funkcioniše bez problema. Svake godine rožnjača prirodno gubi određeni broj endotelnih ćelija čiji se gubitak kompenzuje širenjem preostalih zbog čega dolazi do promjena u obliku samih ćelija. Sa starenjem broj endotelnih ćelija rožnjače se smanjuje tako da sa 60 godina obično ih bude za trećinu manje.
Minimalan broj ćelija koji omogućava da rožnjača ostane providnom je između 300 i 500 ćelija po kvadratnom milimetru.
Ako se u rožnjači nađe manje od 50% šestougaonih ćelija može se reći da postoji značajan pleomorfizam, a samim tim i veći rizik problema na rožnjači u slučaju hirurgije oka ili nekog drugog oftalmološkog problema.
Kornea guttata predstavlja najčešći primarni oblik endoteliopatija. U samom početku nema nikakvu posljedicu na vidnu oštrinu, ali kako stanje napreduje ili nakon određenog stresa rožnjače (obično hirurgije katarakte) može dovesti do pojave zamagljenja rožnjače kada se ovo stanje zove Fuksova kornealna distrofija.
Svaka hirurgija katarakte dovodi do gubitka 4 do 10% endotelnih ćelija. Takođe, sama hirurgija ubrzava stopu gubitka ovih ćelija i do 10 godina nakon same hirurgije. Ako tokom hirurgije bude uništeno suviše endotelnih ćelija kao posljedica će doći do pojave otoka rožnjače i smanjene providnosti što ima po posljedicu značajno smanjenu vidnu funkciju.
Adekvatnim preoperativnim pregledom endotela prije planirane hirurgije katarakte se mnogi od ovih problema mogu na vrijeme otkriti i na taj način izbjegnuti neke od komplikacija.
Samo nošenje sočiva može da dovede do promjena na rožnjačnom endotelu gdje je dokazano da dugogodišnje nošenje kontaktnih sočiva ubrzava promjene na endotelu.
Upale unutar oka (npr. iridociklitis) takođe mogu dovesti do promjena u broji i funkciji endotelnih ćelija.
Iako ne postoji liječenje koje će omogućiti regeneraciju endotelnih ćelija neke od opcija su ipak moguće. U slučaju da se radi o problemu vezanim za kontaktna sočiva mogu se koristiti sočiva koja bolje prenose kiseonik ili prestati sa ovom vrstom korekcije.
U Fuksovoj distrofiji donekle je od pomoći dati hiperosmotske kapi za šta se obično koristi rastvor soli.
Kako se same ćelije endotela ne mogu regenerisati hirurgija rožnjače se nameće kao jedina stvarna pomoć. Sadašnji trend u hirurgiji je da se radi samo transplantacija endotela davaoca koji se nalazi na tankom sloju strome (davaoca), pri čemu se prednji dio rožnjače pacijenta ne dira. Ovim pristupom se značajno ubrzava oporavak, poboljšava refrakcija i smanjuje potreba sa imunosupresijom nakon operacije.
Spekularna mikroskopija omogućava da se promjene na endotelu dijagnostiku brže, prije i preciznije, a samim tim i pacijentu pruži značajno kvalitetniji medicinski tretman.
